TÜRKÇE DOLAYLI VE DOLAYSIZ NESNE ZAMİRLERİ DETAYLI KONU ANLATIMI

 

Türkçe dolaylı ve dolaysız nesne zamirleri detaylı konu anlatımı

    İngilizce öğrenme serüvenimize kısa bir Türkçe dil bilgisi molası. Türkçede nesne zamirleri konusunu anlamak, İngilizceyi yeni öğrenen kişilerin çok karıştırdığı İngilizce nesne zamirleri 👈 konusunu anlamalarına oldukça yardımcı olacaktır. Gramer olarak kullanım şekilleri neredeyse aynıdır. Aradaki en büyük fark biz Türkçede dolaylı ve dolaysız nesne zamirlerini farklı kelimelerle ifade ederken İngilizcede tek bir kelimenin buna karşılık gelmesidir. Örneğin Türkçede 'beni, bana' şeklinde kullanılan iki nesne zamirine İngilizcede 'me' kelimesi karşılık gelmektedir. Zaten en büyük karmaşada buradan çıkmaktadır 😊

    Diğer bir önemli ayrım ise Türkçede nesne zamirlerini elde etmek için özne zamirlerine belirli hal ekleri eklemek yeterli oluyor ancak İngilizcede bu durum söz konusu değil. Türkçede 'ben' özne zamirine '-i' hal eki eklediğinizde 'beni' nesne zamirini elde ediyoruz. İngilizcede ise 'I' öznesine herhangi bir ek getirmek söz konusu değil. Bunun yerine 'beni' anlamında 'me' kelimesini kullanıyoruz. Bu farkta yine yeni öğrenen öğrenciler için kafa karışıklığına neden olabiliyor.

     Ancak hiç merak etmeyin İngilizce nesne zamirlerinin kelime anlamlarını bilenlerin bu dersten sonra eminiz ki aklındaki soru işaretleri ortadan kalkacaktır. Şimdi yavaştan dersimize geçelim.

Nesne zamiri nedir ?

    Nesne zamirlerini kısaca cümle içerisinde nesne olarak kullanılan isimlerin yerlerine geçen sözcüklerdir şeklinde özetleyebiliriz. Nesneler, fiilde belirtilen eylemden etkilenen veya eylemin yöneldiği ögelerdir. Nesne zamirleri hem canlı hem de cansız varlıklar için kullanılabilir. İki çeşit nesne zamiri vardır;

1. Dolaysız (Belirtili) nesne zamirleri
2. Dolaylı (Belirtisiz) nesne zamirleri

1. Dolaysız nesne zamirleri : 

    Adında da anlaşılacağı üzere dolaysız nesne zamirleri fiilden direk olarak etkilenen nesnelerdir. Dolaysız nesneyi bulmak için fiile 'kimi, neyi' sorularını sormak yeterlidir. Türkçede dolaysız nesneler genellikle '-i, -ı, -u, -ü' belirtme hal ekleri alırlar. 

Türkçedeki dolaysız nesne zamirleri şunlardır: 

• Beni
• Seni
• Onu
• Bizi
• Sizi
• Onları

    Görebileceğiniz gibi bütün bu zamirlerin kökü özne zamiri. Hepsi yanına hal ekleri alarak kolay bir şekilde nesne zamiri olarak kullanılabiliyor. Karşılaştırmalı örneklerle devam edelim.

Dolaysız nesne zamirine örnekler: 

-Öğretmen onu çağırdı

• Kimi çağırdı ? Cevap : Onu 
• 'Onu' kelimesi burada bizim dolaysız nesne zamirimiz. 
• Bu cümlede fiilimiz 'çağırmak' ve doğrudan nesne zamirine hitap ediyor.

-Seni seviyorum.

• Kimi seviyorum ? Cevap: Seni 
• 'Seni' kelimesi burada bizim dolaysız nesne zamirimiz.
• Bu cümlede eylem doğrudan 'sen' kişisine yönelik. 

-Köpek bizi kovaladı.

• Kimi kovaladı ? Cevap : Bizi
• 'Bizi' kelimesi burada bizim dolaysız nesne zamirimiz.
• Kovalama eylemi doğrudan biz kişisine yönelik.

2. Dolaylı nesne zamirleri 

    Dolaylı nesne, fiilin eyleminden dolaylı olarak diğer bir değişle direk olarak etkilenmeyen, eylemin yöneltildiği kişiyi veya şeyi belirtir. Dolaylı nesneyi bulmak için fiile 'kime, neye,' sorularını sormak yeterlidir. Türkçede dolaylı nesneler genellikle '-e, -a' yönelme eki alırlar.

Türkçedeki dolaylı nesneler şunlardır:

• Bana
• Sana
• Ona
• Bize 
• Size
• Onlara

Dolaylı nesne zamiri örnek cümleler:

-Ben sana yardım ettim.

• Kime yardım ettim ? Cevap: Sana
• 'Sana' kelimesi burada bizim dolaylı nesne zamirimiz.

-Ona bir kitap verdim.

• Kime verdim ? Cevap: Ona
• 'Ona' kelimesi burada bizim dolaylı nesnemiz.

-Bize bir mektup göndermişler.

• Kime göndermişler ? Cevap: Bize
• 'Bize' kelimesi burada bizim dolaylı nesnemiz.

    Tamam tam olarak kafada oturmadı farkındayız. Bu ikisi arasındaki farkı nasıl daha kolay ayırt edebileceğinizi sizlere anlatacağız merak etmeyin. Bu noktada küçük bir parantez açalım, eğer nesne zamiri konusun mantığını anladıysanız, İngilizcede dolaylımı yoksa dolaysız mı olduğu o kadarda önemli değil. Hatırlarsanız İngilizce nesne zamirleri konusunu anlatırken 'nesne zamirini fiilden hemen sonra kullanmak yeterli olacaktır' şeklinde bir yöntemden bahsetmiştik sizlere. Bu dersin amacı nesne zamirinin ne olduğu ve ne amaçla kullanıldığı konusunda sizlere kendi dilinizde konuyu açıklamak. Başlangıç seviyesi için fiilden sonra nesne zamirini kullanmak ve nesne zamirinin ne olduğunu bilmek yeni başlayan öğrenciler için yeterli olacaktır.

    Yine de bizim tavsiyemiz bu dersi tamamlamanız. Zira ilerleyen derslerde İngilizce konuları yine Türkçe konularla karşılaştırarak anlatmaya devam edeceğiz. Yeni bir dili gramer üzerinden öğrenen birisi için kendi ana dilindeki gramer kurallarını bilmek, kendi faydasına olacaktır. Şimdi Türkçede dolaylı ve dolaysız nesne zamirlerini nasıl kolaylıkla ayırt edebiliriz buna bakalım.

En temel ayrım noktası : Fiillerle ilişkisi

• Dolaysız nesne : Fiilin eyleminden doğrudan etkilenen nesnedir. Eylem doğrudan bu nesne üzerinden gerçekleşir. Sanki fiilin 'hedefi' gibidir.
• Dolaylı nesne : Fiilin eyleminden dolaylı olarak etkilenen, eylemin yöneltildiği nesnedir. Eylem doğrudan bu nesne üzerinde gerçekleşmez, ama eylemin yönü bu nesneye doğrudur. Sanki eylemin 'alıcısı' gibidir. 

Basit bir benzetme: Top atmayı düşünelim.

• Dolaysız nesne: Topun kendisi. Top, atma eyleminden doğrudan etkilenir, atılır, hareket eder.
• Dolaylı nesne : Topu kime attığınız (örneğin, arkadaşınıza). Arkadaşın topu doğrudan atmıyor, ama atma eylemi 'ona' yönelik yapılıyor. O, topun alıcısı oluyor.

Hem dolaylı hem de dolaysız nesnenin aynı cümlede kullanıldığı örnekleri inceleyelim: 

-Anne bebeğe süt verdi.

Fiilimiz 'verdi'

• Verme eylemi doğrudan neyi etkiliyor ? Cevap : 'sütü' dolaysız nesnemiz 'süt'.
• Verme eylemi kime yöneltiliyor veya dolaylı olarak kimi etkiliyor ? Cevap 'bebeği' dolaylı nesnemiz 'bebek'.

-Ressam duvara resim çizdi.

• Fiilimiz 'çizdi'
• Çizilme eylemi doğrudan neyi etkiliyor ? Cevap : 'resmi' dolaysız nesnemiz 'resim'.
• Çizilme eylemi neye yöneltiliyor veya dolaylı olarak neyi etkiliyor ? Cevap : 'duvarı' dolaylı nesnemiz 'duvar'.

-Öğretmen kitabı masaya koydu. 

• Fiilimiz 'koydu'
• Koyma eylemi doğrudan neyi etkiliyor ? Cevap : 'kitabı' dolaysız nesnemiz 'kitap'.
• Koyma eylemi neye yöneltiliyor veya dolaylı olarak neyi etkiliyor ? Cevap : 'masayı' dolaylı nesnemiz 'masa'.

    Gördüğünüz gibi dolaylı ve dolaysız nesne ayrımını yapmak aslında oldukça kolay. İngilizcede de nesne zamirleri aynı amaç ve şekilde kullanılır. Bu dersi tamamladıktan sonra İngilizce nesne zamirleri konusuna tekrar döndüğünüzde mantığını ve kullanım şekillerini çok daha rahat kavrayabilirsiniz. Herkese iyi çalışmalar.