ULAMA NEDİR ? ÇEŞİTLERİ NELERDİR ?

 

Türkçe ulama nedir ? Çeşitleri nelerdir ?

    Ulama konusu Türkçedeki çok hoş bir fenomendir. İki kelime arasında, sözlü dile yansıyan bir ahenk olarak tanımlayabiliriz. Kısaca anlatmak gerekirse, bir kelimenin sonundaki sessiz harf, diğer kelimenin başındaki sesli harfe doğru bir adım atıyor ve sanki tek bir kelime gibi okunuyor. Örneğin 'Benim adım' derken, 'benim' kelimesindeki 'm' harfi 'adım' kelimesindeki 'a' harfine doğru bir adım atıyor ve biz bunu 'benimadım' olarak tek bir kelime olarak algılıyoruz. 

Neden ulama yapıyoruz ? 

    Aslında bu, dilin doğal bir akışı. Konuşurken kelimeleri birbirine bağlamak, daha akıcı ve ritmik bir söylem oluşturmamıza yardımcı oluyor. Günlük hayatta konuşurken farkında olmadan belkide defalarca kez ulama yapıyoruz. Özellikli normalden biraz daha hızlı konuşan insanlar bunu çok sık yapar. Ulama, sadece Türkçeye özgü bir şey değildir. Her dilde ulama ile karşılaşılır, öyle ki İngilizcede bazı kelimeler iç içe geçmiştir veya söyleniş şekilleri bambaşka haller almıştır. Örneğin bilmiyorum anlamına gelen 'I don't know' cümlesi günlük hayatta ' I dunno' şeklinde söylenir (tabi bu biraz argo). Bir diğer örnek ise 'would you ' yapısıdır. Günlük konuşmalarda bu yapı 'would ja' şeklinde telaffuz edilir. Tabi Türkçede her ne kadar kelimeler bu denli şekil değiştirmese de, karşılaştığınızda şaşırmamanız için ulamanın mantığını bilmekte fayda var.

Ulama Çeşitleri Nelerdir ?

• Kesin Ulama (Büyük Ulama): Bu durumda, kelimenin sonundaki ünlü ses bir sonraki kelimenin başındaki ünlüye yumuşak bir şekilde bağlanır. Genellikle kelime sonundaki ünlü, birinci kelimenin sonu ile ikinci kelimenin başı arasındaki bağlantıyı sağlar.

• Geçiş Ulama (Küçük Ulama): Bu türde ise, sesli harflerin bir araya gelmesi durumu daha zayıf bir şekilde yapılır. Yani, ilk kelimenin sonundaki ünlü ile ikinci kelimenin başındaki ünlü arasındaki geçiş çok belirgin değildir.

Ulama Örnekleri: 

1. Kesin Ulama (Büyük Ulama)

• Cümle: Araba almak istiyorum.

• Açıklama: "Araba" kelimesinin sonundaki "a" ünlüsü, "almak" kelimesinin başındaki "a" ünlüsüne bağlanır. Bu, kesin ulama örneğidir çünkü sesli harfler arasındaki geçiş belirgin şekilde yapılır. Cümle daha akıcı bir şekilde okunur.

• Ulama: A-ra-ba-al-mak istiyorum.

2. Kesin Ulama (Büyük Ulama)

• Cümle: Beni anlatmak çok zor.

• Açıklama: Burada "beni" kelimesinin sonundaki "i" ünlüsü, "anlatmak" kelimesinin başındaki "a" ünlüsüne bağlanır. Bu da kesin ulamadır ve aradaki iki ünlü arasındaki geçiş belirgin olur.

• Ulama: Be-ni-an-lat-mak çok zor.

3. Geçiş Ulama (Küçük Ulama)

• Cümle: Sana iyi geceler.

• Açıklama: "Sana" kelimesinin sonundaki "a" ünlüsü ile "iyi" kelimesinin başındaki "i" ünlüsü arasındaki geçiş daha zayıf olur. Bu, geçiş ulaması örneğidir. Bu tür geçişler daha hafif duyulur ve genellikle kelimenin akışına çok etkisi yoktur.

• Ulama: Sa-na-i-yi ge-ce-ler.

4. Kesin Ulama (Büyük Ulama)

• Cümle: İyi bir insan.

• Açıklama: "İyi" kelimesinin sonundaki "i" ünlüsü, "bir" kelimesinin başındaki "b" harfi ile yumuşak bir şekilde bağlanır. İki ünlü arasındaki geçiş belirgin bir şekilde yapılır. Bu ulama türü, daha akıcı bir okuma sağlar.

• Ulama: İ-yi-bir in-san.

5. Geçiş Ulama (Küçük Ulama)

• Cümle: Güzel bir gün.

• Açıklama: "Güzel" kelimesinin sonundaki "el" ünlüsü ile "bir" kelimesinin başındaki "b" harfi arasındaki geçiş, çok belirgin değildir. Burada geçiş ulaması daha hafif bir şekilde yapılır.

• Ulama: Gü-zel-bir gün.

6. Kesin Ulama (Büyük Ulama)

• Cümle: Hızlı okuma yapmalıyız.

• Açıklama: "Hızlı" kelimesinin sonundaki "ı" ünlüsü ile "okuma" kelimesinin başındaki "o" ünlüsü arasında kesin bir ulama olur. Bu türdeki ulama, cümlenin hızlı bir şekilde akmasına yardımcı olur.

• Ulama: Hı-zlı-o-ku-ma yap-malıyız.

7. Geçiş Ulama (Küçük Ulama)

• Cümle: Bu kadar uzun.

• Açıklama: Buradaki "bu" kelimesinin sonundaki ünlü ile "kadar" kelimesinin başındaki ünlü arasında geçiş olmasına rağmen, bu geçiş çok belirgin değildir. Sesli harflerin birleşimi zayıf bir şekilde yapılır.

• Ulama: Bu-ka-dar uzun.

8. Kesin Ulama (Büyük Ulama)

• Cümle: Ona bakmak istiyorum.

• Açıklama: "Ona" kelimesinin sonundaki "a" ünlüsü, "bakmak" kelimesinin başındaki "b" harfiyle birleşir. Bu ulama belirgin bir şekilde yapılır.

• Ulama: O-na-bak-mak is-ti-yo-rum.

    Toparlamak gerekirse, ulama basit ama güzel bir konudur. Türkçede ulama her ne kadar kullanılsa da kelimelerin genel olarak telaffuzunda herhangi bir değişime neden olmaz. İngilizcede ise yukarıdaki örneklerde de gördüğünüz gibi bu durum farklı şekillerde karşımıza çıkabiliyor. Bu nedenle bu tür değişimlerle karşılaştığınızda şaşırmamak adına ulama konusunu genel hatlarıyla birlikte bilmekte fayda vardır. Bir sonraki derslerde görüşmek üzere.